Jaką rolę pełni faza snu REM w życiu człowieka? Od momentu narodzin do chwili śmierci każdy z nas przesypia część doby. Sen, podobnie jak oddychanie jest immamentnym elementem życia człowieka. Jest niezbędny dla życia i zdrowia. Czym jest sen? Z jakich etapów się składa? Co się z nami dzieje podczas fazy REM? Jakie są konsekwencje zaburzeń snu? Zapraszamy do zagłębienia się wraz z nami w tematykę snu człowieka.

Czym jest sen i czemu jest ważny w życiu człowieka?

Sen to naturalna zmiana stanu świadomości człowieka charakteryzująca się rozluźnieniem ciała, postawą spoczynku, zwiotczeniem mięśni i brakiem reakcji na bodźce z zewnątrz. Sen jest niezbędny do regeneracji ciała i umysłu, naprawy komórkowej i koniecznego odpoczynku. Podczas snu występuje wydzielanie hormonu wzrostu i zapisywane zostają ślady pamięciowe.
Na poszczególnych etapach życia, człowiek potrzebuje do pełnej regeneracji różną ilość snu.
Niemowlęta i bardzo małe dzieci przesypiają praktycznie większą część doby: od kilkunastu do dwudziestu godzin na dobę. Tak duża ilość snu niezbędna jest do prawidłowego rozwoju i budowy mózgu oraz centralnego układu nerwowego w początkowych dniach i miesiącach życia małego człowieka.
Wraz z upływem czasu, ilość niezbędnego dla człowieka snu się zmniejsza.
Nie istnieje jedna konkretna tabela wskazująca uniwersalne ilości snu dla każdego z nas.
To w dalszym ciągu teren do końca niezbadany, a za idealną długość snu przyjmuje się taką ilość przespanych godzin, która doprowadzi organizm człowieka do pełnego odpoczynku i regeneracji. Jednym wystarcza pięć godzin snu, inni potrzebują ich aż osiem.

Etapy snu człowieka – faza REM i NREM

Człowiek od zarania cywilizacji zafascynowany był „małą śmiercią”, czyli snem i marzeniami sennymi. Pierwsze doniesienia o badaniach snu pochodzą z czasów starożytnego Egiptu. Również Hipokrates prowadził obserwacje roli, jaką sen odgrywa w życiu człowieka. Częściej badania te jednak dotyczyły rozważań filozoficznych niż wiedzy czysto medycznej.
Poważny zwrot akcji w badaniach snu nastąpił dopiero wskutek wynalezienia aparatu EEG (elektroencefalogramu) w 1929 roku. Urządzenie to pozwalało badać i rejestrować spontaniczną czynność bioelektryczną mózgu.
W latach 50-tych XX wieku w Chicago, badacze amerykańscy Klaitman, Dement i Aserinsky jako pierwsi wyodrębnili dwie fazy snu człowieka: NREM i REM, różniące się między sobą częstotliwością ruchów gałek ocznych (NREM – z ang. non-rapid eye movement i REM – rapid eye movement) oraz powiązali te czynności z występowaniem marzeń sennych.
Od tamtego czasu wśród lekarzy i badaczy snu przyjął się podział, że rozróżniamy dwa etapy snu człowieka:

• Faza NREM (non-rapid eye movement) występuje w pierwszej części snu i charakteryzuje się powolnymi ruchami gałek ocznych. NREM dzieli się na cztery stadia:

1. To pierwsze chwile przed zaśnięciem, gdy leżymy nieruchomo, a przez głowę przelatują splątane, niespójne myśli. Jeszcze odczuwamy bodźce z otoczenia. Aparat EEG w tym momencie rejestruje zanikanie fal alfa, a gałki oczne poruszają się coraz wolniej.
2. Przestajemy rejestrować bodźce z otoczenia, gałki oczne zamierają.
3. Mózg pracuje w zakresie fal delta, następuje głęboka faza snu
4. Ciało wykonuje drobne, nieskoordynowane ruchy, pojawiają się pierwsze obrazy i powoli mózg wchodzi w fazę REM.

• Faza REM (rapid eye movement) charakteryzuje się szybkimi ruchami gałek ocznych, zwiotczałymi mięśniami i występowaniem marzeń sennych.

U osób dorosłych średnio fazy snu NREM i REM występują 4-5 razy w ciągu nocy.

Zaburzenia snu i konsekwencje bezsenności

Sen jest naturalną, podstawową potrzebą człowieka, którą zmuszeni jesteśmy zapewnić organizmowi do prawidłowego funkcjonowania, podobnie jak oddychanie i odżywianie.
Brak snu lub jego zaburzenie skutkuje narastającym zmęczeniem i może stać się przyczyną wielu groźnych chorób.
Mózg człowieka pozbawionego przez dłuższy czas możliwości snu, zacina się i pracuje w spowolnionych obrotach. Jest to szczególnie groźne zjawisko dla osób prowadzących pojazdy mechaniczne lub odpowiadających za życie i zdrowie innych ludzi.
Istnieją badania, iż częste lub długotrwałe pozbawianie człowieka odpoczynku sennego może prowadzić do depresji, zawału serca i udaru. Przyjmuje się również, że wskutek zaburzeń snu zwiększona jest również zapadalność na choroby nowotworowe, wzrasta problem otyłości,  poziom ogólnego samopoczucia i jakości życia znacząco się obniża.

Rodzaje problemów ze snem

Zaburzenia snu jako jednostka chorobowa zostały skatalogowane i opisane w Polskiej i Międzynarodowej  Klasyfikacji Chorób. Najbardziej szczegółowa klasyfikacja zaburzeń snu została opracowana w 2005 roku przez Amerykańską Akademię Medycyny Snu. Występuje w niej kilkaset rodzajów zakłóceń chorobowych snu, między innymi: bezsenność, zaburzenie oddychania, hipersomnie, parasomnie, zaburzenia rytmu okołodobowego i wiele innych.
Jednymi z najczęściej występującymi okoliczności zakłócających fazy snu są:

• Zespół przyspieszonej fazy snu – zaburzenie rytmu dobowego głównie u osób starszych
• Zespół opóźnionej fazy snu – zbyt późne zasypianie w nocy lub nad ranem, a następnie odsypianie do późnych godzin dziennych
• Zespół nagłej zmiany strefy czasowej – popularne utrapienie podróżnych zmieniających strefy czasowe, powszechnie znane pod nazwą jet lag.

Kiedy jesteśmy senni, a kiedy aktywni?
Przyjmuje się, że najwyższy poziom senności u dorosłego człowieka występuje między północą, a szóstą rano. Kolejna fala senności nadchodzi około godziny 14-tej. To wtedy właśnie, według statystyk dostępnych w sieci, występuje najwięcej wypadków drogowych.
Refleks i reakcje poznawcze człowieka niewyspanego są znacznie obniżone i niezwykle podobne do możliwości psychofizycznych osób przebywających pod wpływem alkoholu.
Dlatego tak ważne jest, by starać się zachować higienę snu w nocy i nie dopuszczać do zaburzeń odpoczynku nocnego.